دوست داريم زندگى‌هايمان، سرشار از صميميت و خونگرمى و صفا باشد. حريم انسان‌ها و حرمت همگان، محفوظ بماند و معاشرت‌هايمان نشأت گرفته از “فرهنگ قرآنى” و تعاليم مكتب باشد و اين، يعنى «زندگى مكتبى ».
حجت‌الاسلام و المسلمین سید جواد نورموسوی ،پایگاه خبری رهپویان قم:
پايدارى و استحكام رابطه‌هاى مردمى، در سايه رعايت نكاتى است كه برگرفته از “حقوق متقابل” افراد جامعه باشد. در اينكه “چگونه بايد زيست” و چه‌سان با ديگران بايد رابطه داشت، نكته‌اى است كه در بحث “آداب معاشرت” مى‌گنجد.
بر خلاف فرهنگ غربى، روح و محتواى فرهنگ دينى ما بر پايه “ارتباط “، “صميميت”، “تعاون “، “همدردى” و “عاطفه” استوار است. جلوه‌هاى اين فرهنگ بالنده نيز در زندگی پربار نبی مکرم اسلام ديده مى‌شود.
اخلاق خوش به معناى معاشرت نيكو و برخورد نيك با ديگران مى‌باشد. هركسى كه خوش اخلاق باشد، با مردم خوش‌رفتارى كند، با لب خندان سخن بگويد، در مقابل حوادث و مشكلات بردبار باشد محبوب همه است، دوستانش زيادند، همه دوست دارند با او معاشرت و رفت‌وآمد كنند، عزيز و محترم است، بر مشكلات و دشواري‌هاى زندگى و امور اجتماعى پيروز مى‌گردد.
هر چه علم و صنعت پيش مى‌رود نياز بشر به اخلاق، افزايش مى‌يابد و لازم است به موازات آن دستورات اخلاقى پيامبران كاملا مورد عمل و نظر قرار گيرد، زيرا دنياى دانش و صنعت فقط وسايل و ابزارهايى در اختيار بشر مى‌گذارد اما هيچ تضمينى ندارد تا جلوء سوءاستفاده از آن را بگيرد.
بالا رفتن آمار جرایم، جنايات، فساد، تبهكارى و.. در جامعه به خصوص رهبران دنيا، روشنگر همين حقيقت است؛ اگر اخلاق كه بخشى از مكتب پيامبران است در جامعه حكمفرما نباشد علم و صنعت نمى‌تواند سعادت و آرامش بشر را تضمين كند.
اين صفت ارزنده يكى از بهترين عوامل پيشرفت براى فرد و جامعه است كه سبب گرمى و صفا و صميميت و محبت ميان انسان‌ها شده و روح شخص و كسانى كه با او معاشرت دارند آرامش مى‌بخشد.
براى رسيدن به اين صفت الهى بايد از بداخلاقى كه انسان را ميان مردم مورد تنفر قرار مى‌دهد و آدمى را از نعمت محبت و انس با ديگران و لذت بردن از دوستان و از زندگى محروم مى‌كند اجتناب كرد.
اخلاق خوب براى تمام افراد بشر چه در زندگى فردى و چه در زندگى اجتماعى لازم است اما براى كسانى كه بار مسئوليت رهبرى و هدايت جامعه را به عهده دارند ضرورى‌تر به نظر مى‌رسد. بهترين سلاح رهبران اخلاق آنان است.
اخلاق عالى پيامبر اسلام، امواج انقلاب مقدسى اسلام را در جهان پديد آورد و در سايه اين خُلق عظيم، انسان‌هايى تربيت شدند كه نمونه‌هاى اخلاقى تاريخ به شمار مى‌آيند. اخلاق حضرت محمد(ص) آنقدر عالى و پرارزش است كه خداوند بارى تعالى آن را خلق عظيم ياد كرده است.
ابعاد شخصيت نبى اكرم را هيچ انسانى قادر نيست به نحو كامل بيان كند و تصوير نزديك به واقعى از شخصيت آن بزرگوار ارائه نمايد. آنچه ما از برگزيده پروردگار عالم و سرور پيامبران سراسر تاريخ شناخته و دانسته‌ايم، سايه و شبحى از وجود معنوى و باطنى و حقيقى آن بزرگوار است؛ اما همين مقدار معرفت هم براى مسلمانان كافى است تا اولاً، حركت آنها را به سمت كمال تضمين كند و قله انسانيت و اوج تكامل بشرى را در مقابل چشم آنان قرار بدهد و ثانياً، آنها را به وحدت اسلامى و تجمع حول آن محور تشويق كند.
– پيامبر اسلام، با اينكه مقام رسالت و نبوت را داشت ولى زندگى و معاشرت او در اجتماع آن چنان ساده و بى‌پيرايه بود كه اگر در ميان جمعى مى‌نشست، ناشناس مجبور بود بپرسد: كداميك از شما محمد(ص) است.
– گرفتار تجمل و فريفته ظاهرى دنيا نگشت.
– پيامبر اسلام با جملات كوتاه و پرمعنى سخن مى‌گفت و هيچ‌گاه سخن ديگرى را قطع نمى‌كرد.
– هنگام سخن گفتن ترشرو نبود و كلمات ناهنجار و خشن به كار نمى‌برد.
– هر گاه به مجلسى وارد مى‌شد در اولين جاى خالى مى‌نشست و مقيد نبود كه بر بالاى مجلس بنشيند.
– اجازه نمى‌داد كسى پيش پايش بايستد ولى نسبت به ديگران احترام مى‌كرد.
– به هيچ‌كس دشنام نمى‌داد و از كسى بدگويى نمى‌كرد.
– حضرت محمد تنها به خاطر خدا و دين غضب مى‌كرد.
– در مسافرت‌هاى دسته جمعى به سهم خود كار مى‌كرد و هيچ‌گاه سربار ديگران نبود.
– دوست نداشت امتيازى بين او و ديگران باشد.
– به پيمان‌هاى خود وفادار بود.
– به كسى اجازه نمى‌داد ضد ديگرى سخن بگويد.
– در حيا و شرم حضور بى‌مانند بود.
– پرحوصله، با حلم و گذشت بود.
– همه را احترام مى‌كرد، فضيلت و بزرگى را به ايمان عمل مى‌دانست و نظرى به ثروت و جاه و مقام نداشت.
– هر گاه شخصى به او بى‌احترامى مى‌كرد در صدد انتقام برنمى‌آمد.
– به چهره هيچ‌كس خيره نمى‌شد.
– پوزش عذرخواهان را مى‌پذيرفت.
– به هر كس مى‌رسيد ابتدا به او سلام مى‌كرد.
– در جمع مردم، هميشه بشّاش بود. تنها كه مى‌شد، آن وقت غم‌ها و حزن‌ها و همومى كه داشت، آن‌جا ظاهر مى‌شد. هموم و غم‌هاى خودش را در چهره خودش جلوی مردم آشكار نمى‌كرد. بشّاش بود.
– اگر كسى او را آزرده مى‌كرد، در چهره‌اش آزردگى ديده مى‌شد؛ اما زبان به شكوه باز نمى‌كرد.
– كودكان را مورد ملاطفت قرار مى‌داد؛ با زنان مهربانى مى‌كرد؛ با ضعفا كمال خوش‌رفتارى را داشت.
– با اصحاب خود شوخى مى‌كرد و با آنها مسابقه اسب سوارى مى‌گذاشت.
– رازدار بود. وقتى براى فتح مكه حركت مى‌كرد، هيچ كس نفهميد پيامبر كجا مى‌خواهد برود.
– نشست و برخاستش با یاد خداوند بود.
– هرگز احدی را مذمت و سرزنش نمی‌فرمود و لغزش‌ها و عیوب‌شان را جست‌وجو نمی‌کرد.
– فریاد و پرخاش و فحاشی و عیب‌جویی از ساحت پاکش دور بود؛ چنان که هرگز کسی را با کلام خود نیازارد و فرمود خداوند مردمان کینه‌توز و بخیل و بدخوی و بدزبان را دشمن می‌دارد.
– با كسي قهر نمی‌کرد و اگر کسی را سه روز نمی‌دید از احوالش جویا می‌شد.
– اگر كسي به سفر مي‌رفت، در حق‌اش دعا می‌فرمود.
– در عین سادگی، کفشش را می‌دوخت و گوسفندش را می‌دوشید.
– هرگز دیده نشد که در حضور کسی پای خود را دراز کند یا با تحقیر به کسی اشاره نماید.
و صدها نكته آموزنده در زندگى رسول مكرم اسلام به عنوان درس و رهنمود براى رهبران جامعه وجود دارد که مواردی از آن در “زیباترین حکایت” آمده است.
بزرگترين تبليغ براى اسلام، شايد همين باشد كه ما چهره پيامبر اسلام را براى بينندگان و جويندگان عالم روشن كنيم.
روايتى از پيامبر اكرم نقل شده كه فرمود: «لايبلغنى احد منكم عن احد من اصحابى شيئا فانّى احبّ ان اخرج اليكم و انا سليمالصّدر». پيش پيامبر مىآمدند و از يكديگر بدگويى مىكردند و چيزهايى را درباره يكديگر مىگفتند؛ گاهى راست و گاهى هم خلاف واقع. پيامبر اكرم(ص) به مردم فرمودند: هيچ‌كس درباره اصحابم به من چيزى نگويد. دايماً نزد من نياييد و از همديگر بدگويى كنيد. من مايلم وقتى كه ميان مردم ظاهر مىشوم و به ميان اصحاب خود مىروم، «سليمالصّدر» باشم؛ يعنى با سينه صاف و پاك و بدون هيچگونه سابقه و بدبينى به ميان مسلمان‌ها بروم.
اين، سخنى از پيامبر و دستورى درباره مسلمان‌ها نسبت به شخص آن حضرت است. اين رفتار رسول اكرم(ص) بسیار كمك مى‌كند به اينكه مسلمان‌ها احساس كنند در جامعه و محيط اسلامى، بايد بدون سوءظن و با خوش‌بينى با افراد برخورد كرد.
درباره پيغمبر گفته شده است: طَبِیبٌ دَوَّارٌ بِطِبِّهِ قَدْ أَحْکَمَ مَرَاهِمَهُ وَ أَحْمَى مَوَاسِمَهُ؛ پيغمبر مثل يك پزشكِ دورهگرد حركت مى‌كرد. پزشكان در مطب خود مىنشينند تا مردم به آنها مراجعه كنند؛ اما پيغمبران نمىنشستند تا مردم به آنها مراجعه كنند؛ آنها به مردم مراجعه مىكردند. در كيف دارويشان، هم وسيله مرهمگذارى داشتند، هم وسيله نشترزنى داشتند، هم وسيله داغ كردن زخم داشتند؛ آنجايى كه احتياج به داغ كردن داشت.
پيامبر اكرم به اينكه دستور بدهند مردم بايد كار و تلاش كنند، اكتفا نمىكردند. ايشان، با روش‌هاى مختلف، روحيه كار و تلاش را در مردم زنده مىكردند و گاهى اگر جوانى را مشاهده مىكردند كه بیكار است، مى‌فرمودند: «انّاللَّه لايحبّ الشّابّ الفارغ» خدا از جوانى كه عمر خود را تلف مى‌كند و به بیكارى مىگذراند، خشنود نيست.
در روايتى دارد كه رسول اكرم(ص) وقتى جوانى را مىديدند كه «كان يعجبه» و از اندام و سلامت و جوانى او خوششان مىآمد، از او دو سؤال مىكردند و مىپرسيدند: ازدواج كردى و آيا شغلى دارى يا نه؟ اگر آن جوان مى‌گفت ازدواج نكردم و شغلى ندارم، پيامبر مىفرمود: «سقط من عينى»: اين جوان از چشمم افتاد. او، با اينطور روش‌ها و برخوردها، مردم را به اهميت كار و تلاش متوجه مى‌كرد.
یك وقت، چند نفر خدمت رسول اكرم آمدند و از شخصى تعريف كردند و گفتند: يا رسولاللَّه! ما با اين مرد همسفر بوديم و او مرد بسيار خوب و پاك و باخدايى بود، دائماً عبادت مى‌كرد، در هر منزلى كه فرود مىآمديم، از لحظه فرود تا وقتىكه مجدداً سوار مىشديم، او مشغول نماز و ذكر و قرآن و اينها مى‌شد. وقتى كه اين تعريف‌ها را كردند، پيامبر(ص) با تعجب از آنها سؤال كردند: پس چه كسى كارهايش را مى‌كرد؟ كسى كه وقتى از مركب پياده مى‌شود، دائم مشغول نماز و قرآن است، چه كسى غذاى او را مىپخت؟ چه كسى وسايل او را فرود مى‌آورد و سوار مى‌كرد؟ چه كسى كارهايش را انجام مى‌داد؟ اينها در جواب گفتند: يا رسولاللَّه! ما با كمال ميل، همه كارهاى او را انجام مىداديم. پيامبر فرمود: «كلّكم خير منه»: همه شما از او بهتريد. اينكه او كار خودش را انجام نمى‌داد و به دوش شما مىانداخت و خود مشغول عبادت مى‌شد، موجب نمىشود كه او مرد خوبى باشد. مردِ خوب، شما هستيد كه كار و تلاش مىكنيد و حتى كار ديگرى را هم به عهده مىگيريد.
یگانه سلاح پیامبر (ص(
یکی از عوامل مهم پیشرفت دین اسلام، همین خلق عظیم پیامبر بوده که در کنار عوامل دیگر توانست مردم جاهل و بی‌فرهنگ جزیره العرب و سایر مناطق را در مدتی کمتر از ربع قرن به آیین مقدس و حیات‌بخش اسلام هدایت کند و ازخوی غارتگری و درندگی به اخوت و برادری برگرداند. در مدت ۱۳ سال که در مکه بود، نه یک شمشیر به دستش بود و نه جمعیتی پشتیبان داشت ولی در همان شرایط با همین سلاح اخلاق کریمه – دل‌ها را شیفته خود کرد و تحت پرچم توحید درآورد. گرچه متانت احکام قرآن و مطابقت دین اسلام با فطرت آزاد بشر، سهم بسزایی در موفقیت او داشتند ولی عامل اخلاق و جذبه شخصی پیامبر بود که دل‌ها را مجذوب کرد، آنها را شیفته، عاشق و دلباخته او می‌نمود.ماهم میتوانیم ازاین سلاح استفاده کنیم
ملا فتح‌الله كاشانى در تفسير منهاج در ذيل آيه شريفه «وَاِنَّكَ لَعَلى خُلُق عَظيم» نقل مى‌كند:
پيرزنى چادر نشين كه راهش از مدينه منوره دور بود علاقه عجيبى به اسلام و به وجود مقدس پيامبر(ص) داشت.
او چند بار از فرزندانش خواسته بود او را به مدينه ببرند تا به زيارت حضرت محمد(ص) مشرف شود، ولى فرزندان او موفق به اين كار نشدند، پيرزن در آتش فراق رسول خدا(ص) مى‌سوخت و در اشتياق ديدار پيامبر در حسرت و اندوه و غم و غصه به سر مى‌برد. ديدار رسول الله(ص) را براى خود بهشت برين مى‌دانست و زيارت حضرتش را بهترين عبادت به حساب مى‌آورد.
فرزندانش هر روز به صحرا مى‌رفتند و او در تهيه وسايل استراحت و فراهم آوردن آب و غذا مى‌كوشيد و در قلب خود هم با خداى مهربان براى پيدا كردن توفيق زيارت حبيب خدا مناجات مى‌كرد.
روزى براى آوردن آب، همراه با يك مشك به سر چاهى كه در بيابان بود آمد. از عنايت خداوند حضرت محمّد(ص) با دو سه نفر از ياران و اصحابشان از آن منطقه عبور مى‌فرمودند.
چون به سر چاه رسيدند و پيرزن را ديدند كه بند مشك به دست دارد و براى آب كشيدن از چاه آماده مى‌شود، به او فرموند: «اين كار براى تو زحمت دارد، مشك را به من بده تا كمكت كنم.» پيرزن در پاسخ گفت: «اگر اين زحمت را از دوش من بردارى برايت دعا مى‌كنم.»
پيامبر اسلام(ع) مشك را پر از آب كرده، سپس به دوش مبارك گذاشته و به سوى خيمه و چادر آن زن روان شدند. گرماى هوا بيداد مى‌كرد. بار سنگين بود و عرق بر پيشانى رسول خدا جارى شده بود. ياران حضرت عرض كردند: «مشك را به ما بده تا به در خيمه پيرزن برسانيم.»
حضرت در جواب، با قلبى سرشار از عاطفه و محبت فرمودند: «دوست دارم بار امتم را خود به دوش بكشم!»
به خيمه رسيدند و مشك آب را بر زمين نهادند. از صاحب خيمه خداحافظى كرده و به سوى مقصد حركت كردند. در اين هنگام فرزندان پيرزن از راه رسيدند، پيرزن به آنان گفت: «آن مردى كه به اين علامت در بين آن چند نفر است به من كمك كرد و آب از چاه كشيد و تا درون خيمه آورد؛ برويد و از وى سپاسگزارى كنيد.»
بچه‌ها دويدند و تا چشمشان به ديدار جمال الهى رسول خدا روشن شد، به آن حضرت عرضه داشتند: «مادر ما در آتش شوق ديدار شما مى‌سوزد، برگرديد تا وجود مباركتان را زيارت كند، او شما را نشناخته.»
حضرت رسول(ص) برگشتند. فرزندان پيرزن به سوى وى دويدند و فرياد زدند: «مادر، آن شخصى كه آب را از چاه كشيد و به خيمه آورد رسول خدا بود.»
پيرزن كه نزديك بود از شوق اين خبر قالب تهى كند، به محضر رسول خدا(ص) رسيد و خدا را بر اين نعمت آسمانى و معنوى و ملكوتى شكر کرد.