آلودگی هوای شهرها معیاری برای اطلاق واژه کلان‌شهر در ایران

مبنا و شاخص اصلی اطلاق عنوان کلان‌شهر در دنیا جمعیت یک شهر می باشد، بر این اساس در تعریف بین‌المللی کلان‌شهر که توسط سازمان ملل متحد ارائه شده است، کلان‌شهر به شهرهایی گفته می‌شود که بیش از ۸ میلیون نفر جمعیت داشته باشند.

گروه اجتماعی پایگاه خبری رهپویان قم :
اما در ادبیات رایج کشور ایران، اصطلاح کلان‌شهر به شهرهایی اطلاق می‌شود که حداقل یک میلیون نفر جمعیت داشته باشند. در سال ۱۳۸۷ بود که وزیر وقت مسکن و شهرسازی، تعریف کلان‌شهر را در شورای عالی شهرسازی و معماری اصلاح کرد و طبق تعریف جدید شهرهای با جمعیت بیش از ۵۰۰ هزار نفر، کلان‌شهر محسوب شد. اختلاف بین تعاریف متعدد ارائه شده در ایران و جهان، ابهام در تعریف کلان‌شهر را در پی داشت و حتی به‌دلیل نداشتن تعریف حقوقی واحد از کلان‌شهر در کشور، شهرهای دارای بیش از یک میلیون نفر فقط توانستند از مزایای قانون مالیات بر ارزش افزوده بهرۀ بیشتری را ببرند.
تا اینکه در آذر و بهمن ماه۱۳۹۶ بود که رئیس سازمان محیط زیست با نام بردن شهرهایی از جمله اراک، ارومیه، اهواز و همدان، مدعی آن شد که آلودگی چند کلان‌شهر دیگر ایران از تهران بیشتر است و بدین ترتیب فصل جدیدی از معیار قرار گرفتن شهرها بر اساس میزان آلودگی هوا در رده کلان‌شهر در ایران آغاز شد، بر اساس این شاخص همدان و اراک با جمعیت حدود ۶۰۰ هزار نفر هم در ردیف کلان‌شهرهای ایران قرار گرفتند و عملا تعریف سال ۱۳۸۷ شورای عالی شهرسازی و معماری در این مقوله مورد تائید مسئولین سازمان محیط زیست قرار گرفت، حالا به نظر می رسد که اگر شهری مدعی است که کلان‌شهر است باید آلوده هم باشد تا صحتی بر این ادعا باشد و با توجه به صحبتهایی که همان مقام مسئول ایراد کردند موضوع آلودگی هوای این شهرها پدیده ای بدیهی و معمول برای آنها است.
طی هفته گذشته همزمان با وقوع پدیده وارونگی در استان قم و در پی آن افزایش آلودگی و قرارگیری شاخص کیفیت هوای قم در وضعیت ناسالم، در گزارش های خبری استان قم، همواره از واژه کلان‌شهر استفاده شد که استمرار و تاکید استفاده این واژه بدین نحو در چالش های دیگر شهر به ندرت و حتی غیر معمول بود، این در حالی است که در مواردی دیگر شاهد استفاده روستا شهر و یا استان شهر از جانب مسئولین بودیم.
با توجه به اینکه هوای شهر قم در سنوات نچندان دور در وضعیت سالمی قرار داشت، این آلودگی سریع و بی دلیل شهر و عدم توجه مسئولین استان به کنترل آلودگی و مدیریت آن در راستای کاهش آلودگی نگران کننده است. متاسفانه مهمترین و شاید تنهاترین اقدام مدیران بحران استان قم تعطیلی مدارس بود، این در حالی بود که راهکارهای بسیاری جهت اقدام سریع در راستای کاهش آن از طرف کارشناسان محیط زیستی استان قابل ارائه بود، به نظر می رسد مدیران استان قم به این نتیجه رسیده اند قم واقعا یک کلان‌شهر آلوده است و شاید دلیل توسعه مدیریت نشده و غیرقابل توجیه شهرکها و نواحی صنعتی در اطراف قم و عدم توجه مسئولین شهر به درخواست سیل آسای ورود صنایع آلاینده و در پی آن صدور مجوز فعالیت با سخت گیری هایی به مراتب کمتر نسبت به سایر استانها برای این صنایع و همچنین فعالیت بدون ضابطه و مدیریت نشده اغلب این صنایع بدین جهت باشد که قم یک کلان‌شهر هست و آلودگی هم از ارکان این شهرها است.

عباس_جعفری
کنشگر و کارشناس محیط زیست